Hầu hết các khớp đều được bao bọc bởi một màng hoạt dịch, bên trong chứa một chất dịch nhầy gọi là dịch khớp. Dịch khớp được tiết ra từ màng hoạt dịch và có nhiệm vụ làm trơn khớp khi vận động và nuôi dưỡng sụn khớp; số lượng dịch khớp tùy thuộc vào từng khớp: khớp háng, gối có chừng 2-4ml, ở các khớp khác ít hơn.

Dịch khớp bình thường trong suốt, có màu hơi vàng, nhớt như lòng trắng trứng; pH=7,4. Trong dịch khớp có từ 300-500 tế bào trong 1mm3, chủ yếu là bạch cầu đa nhân trung tính và tế bào màng hoạt dịch, Thành phần hóa học trong dịch khớp gồm: protein, acid hyalurinic và glucose.

Tính chất vật lý và thành phần cấu tạo của dịch khớp thay đổi trong phần lớn các bệnh khớp, do đó bằng cách chọc dịch khớp tiến hành xét nghiệm có thể giúp chẩn đoán xác định bệnh. Trong đó nghiệm pháp đo độ nhớt dịch khớp là một nghiệm pháp đơn giản, dễ thực hiện, có thể cho phép đánh giá dịch khớp bình thường hay bất thường.

Chỉ định trong tất cả các trường hợp tràn dịch khớp và hút được dịch khớp làm xét nghiệm.

Không có chống chỉ định. Chỉ lưu ý khi chọc dịch khớp để lấy bệnh phẩm làm xét nghiệm, thủ thuật cần được đảm bảo thực hiện theo đúng kỹ thuật chọc dịch khớp để lấy bệnh phâm chính xác.

1. Người thực hiện (chuyên khoa)

- 01 Bác sỹ đã được đào tạo và cấp chứng chỉ chuyên ngành cơ xương khớp và chứng chỉ hút dịch khớp

- 01 Điều dưỡng.

2. Phương tiện

- Găng vô khuẩn

- Kim tiêm 20G, bơm tiêm 10ml

- Lam kính

- Bông, cồn Iod sát trùng, panh, băng dính

3. Chuẩn bị ngƣời bệnh

- Người bệnh được giải thích trước khi làm thủ thuật

- Có chỉ định của bác sỹ chuyên khoa

4. Hồ sơ bệnh án, đơn thuốc

- Theo mẫu quy định

Thực hiện tại phòng thủ thuật vô trùng theo quy định

- Kiểm tra hồ sơ bệnh án hoặc đơn về chỉ định, chống chỉ định

- Để người bệnh ở tư thế thích hợp với vị trí chọc dò dịch khớp

- Điều dưỡng sát khuẩn vị trí khớp được chọc dò dịch, trải săng vô khuẩn

- Bác sỹ sát trùng tay, đi găng vô khuẩn, xác định vị trí chọc hút dịch khớp. Đưa kim vào vị trí xác định và hút dịch

- Sát khuẩn, băng tại chỗ hút dịch khớp.

- Bác sỹ cầm bơm tiêm chứa dịch khớp nhỏ dịch khớp xuống lam kính đã chuẩn bị và đánh giá.

- Sát khuẩn, băng tại chỗ

- Dặn dò người bệnh sau làm thủ thuật: người bệnh giữ sạch và không để ướt vị trí chọc hút trong vòng 24 h sau tiêm, sau 24 h bỏ băng và rửa nước bình thường vào chỗ tiêm, tái khám nếu chảy dịch hoặc viêm tấy tại vị trí tiêm, chọc dò, sốt.

Xử trí các tai biến của thủ thuật chọc hút dịch khớp để lấy bệnh phẩm làm xét nghiệm

- Nhiễm khuẩn khớp, phần mềm quanh khớp: do thủ thuật chọc dịch không đảm bảo vô khuẩn. Người bệnh thường có biểu hiện sốt, sưng đau tại chỗ, tràn dịch tái phát nhanh. Xử trí: điều trị kháng sinh.

- Chảy máu kéo dài tại chỗ chọc dò: cầm máu tại chỗ và kiểm tra lại tình trạng bệnh lý rối loạn đông máu của người bệnh để xử trí tùy theo trường hợp.

- Biến chứng hiếm gặp: tai biến do người bệnh quá sợ hãi, có các biểu hiện kích thích hệ phó giao cảm: Người bệnh choáng váng, vã mồ hôi, ho khan, có cảm giác tức ngực khó thở, rối loạn cơ tròn,... Xử trí: đặt người bệnh nằm đầu thấp, giơ cao chân, theo dõi mạch, huyết áp để có các biện pháp xử trí cấp cứu khi cần thiết.

- Cần theo dõi người bệnh sau thủ thuật chọc hút dịch khớp để lấy bệnh phẩm làm xét nghiệm

Theo dõi tình trạng đau; chảy máu tại chỗ; tình trạng nhiễm trùng thứ phát nếu có

1. Bộ Y tế, Quy trình kỹ thuật bệnh viện

2. Genovese MC.” Joint and soft-tissue injection. A useful adjuvant to systemic and local treatment”. Postgrad Med 1998;103:125-34.

3. Owen DS. “Aspiration and injection of joints and soft tissues”. Kelley WN. Textbook of rheumatology. 5th ed. Philadelphia: Saunders, 1997:591-608.