Có nhiều bệnh lý vô khuẩn gây viêm và đau khớp bàn ngón I chân như gút, viêm khớp dạng thấp, viêm cột sống dính khớp và thoái thoái hóa khớp.. cần chỉ định tiêm khớp tại chỗ. Ngoài kỹ thuật tiêm khớp mù, còn có kỹ thuật tiêm nội khớp dưới hướng dẫn của siêu âm. Đây là một kỹ thuật tiêm nội khớp đảm bảo độ chính xác và an toàn cao hơn, đặc biệt cho những vị trí khớp khó thực hiện như khớp bàn ngón I chân.

Sưng đau khớp bàn ngón I chân dai dẳng trong các bệnh lý dưới đây mà tổn thương khớp cổ chân đáp ứng kém hiệu quả dù đã dùng điều trị thuốc toàn thân đúng phác đồ, đúng liều lượng:

- Thoái hoá khớp bàn ngón chân I.

- Gút có tổn thương khớp bàn ngón chân I.

- Viêm khớp dạng thấp có tổn thương khớp bàn ngón chân I

- Bệnh lý cột sống thể huyết thanh âm tính: viêm cột sống dính khớp, viêm khớp phản ứng, viêm khớp vẩy nến, viêm khớp mạn tính thiếu niên ... có tổn thương khớp bàn ngón chân I.

- Viêm khớp bàn ngón I chân nhiễm khuẩn: viêm khớp mủ, lao khớp.

- Tổn thương khớp bàn ngón I chân do bệnh lý thần kinh, bệnh máu.

- Nhiễm khuẩn ngoài da vùng quanh khớp bàn ngón I chân, nhiễm nấm... khi tiêm có nguy cơ đưa vi khuẩn, nấm vào trong khớp.

- Cơ địa suy giảm miễn dịch.

Lưu ý: thận trọng với người bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường cần được kiểm soát tốt trước và sau khi tiến hành thủ thuật

1. Người thực hiện (chuyên khoa)

- 01 Bác sỹ đã được đào tạo và cấp chứng chỉ chuyên ngành cơ xương khớp và chứng chỉ tiêm khớp; chứng chỉ siêu âm.

- 01 Điều dưỡng.

2. Phương tiện

- 01 máy siêu âm có đầu dò Linear 5-9MHz

- Túi bọc đầu dò siêu âm

- găng vô khuẩn

- Kim tiêm 25G, bơm tiêm 5 ml

- Thuốc tiêm khớp: Methylprednisolone acetate 40mg hoặc hydrocortisone acetate 125 mg

- Bông, cồn Iod sát trùng, panh, băng dính

3. Chuẩn bị người bệnh

- Người bệnh được giải thích trước khi làm thủ thuật

- Có chỉ định của bác sỹ CK

4. Hồ sơ bệnh án, đơn thuốc

- Theo mẫu quy định

Thực hiện tại phòng thủ thuật vô khuẩn theo quy định

- Bác sỹ kiểm tra hồ sơ bệnh án hoặc đơn về chỉ định, chống chỉ định

- Bác sỹ kiểm tra máy siêu âm và đầu dò

- Điều dưỡng hướng dẫn người bệnh ở tư thế nằm, gối gấp ở góc 60o, bàn chân đặt lên giường.

- Bác sỹ xác định vị trí đặt đầu dò tại diện khớp bàn ngón I, song song hoặc vuông góc với xương bàn chân I.

- Bác sỹ sát trùng tay, đi găng vô khuẩn

- Bác sỹ bọc đầu dò bằng găng vô khuẩn

- Điều dưỡng sát khuẩn bằng cồn Iod tại vị trí tiêm.

- Bác sỹ đưa kim vào vị trí đã xác định, tiêm thuốc vào ổ khớp dưới hướng dẫn của siêu âm, rút píttông kiểm tra xem kim có vào mạch máu hay không, nếu không có thì tiêm thuốc vào ổ khớp dưới hướng dẫn của siêu âm

- Điều dưỡng sát khuẩn, băng tại chỗ

- Điều dưỡng dặn dò người bệnh sau làm thủ thuật: người bệnh giữ sạch và không để ướt vị trí chọc hút trong vòng 24 h sau tiêm, sau 24 h bỏ băng và rửa nước bình thường vào chỗ tiêm, tái khám nếu chảy dịch hoặc viêm tấy tại vị trí tiêm, chọc dò; sốt…

- Đau tăng sau khi tiêm 12-24 giờ: do phản ứng viêm màng hoạt dịch với tinh thể thuốc (viêm khớp vi tinh thể), thường khỏi sau một ngày, không phải can thiệp, có thể bổ sung thuốc chống viêm, giảm đau

- Nhiễm khuẩn do thủ thuật khớp tiêm (viêm mủ): biểu hiện bằng sốt, sưng đau tại chỗ, tràn dịch => điều trị kháng sinh.

- Biến chứng muộn: teo da, mất sắc tố da tại chỗ tiêm do tiêm nhiều lần vào một vị trí, hoặc tiêm quá nông. => Lưu ý không để thuốc trào ra khỏi vị trí tiêm. Nếu đã có tai biến, không cần xử trí gì thêm. Cần báo trước cho BN để tránh hoang mang.

- Biến chứng hiếm gặp: tai biến do BN quá sợ hãi- biểu hiện kích thích hệ phó giao cảm, do tiêm thuốc vào mạch máu hoặc tiêm quá nhanh: BN choáng váng, vã mồ hôi, ho khàn, có cảm giác tức ngực khó thở, rối loạn cơ tròn....xử trí: đặt người bệnh nằm đầu thấp, giơ cao chân, theo dõi mạch, huyết áp để có các biện pháp xử trí cấp cứu khi cần thiết.

Vị trí đặt đầu dò song song với diện khớp

Vị trí đặt đầu dò vuông góc với diện khớp

(Nguồn:http://sitemaker.umich.edu/fm_gmeig_musculoskeletal_joint-inject-

aspir/1st_mtp_joint)

1. Bộ Y tế, Quy trình kỹ thuật bệnh viện

2. Adler. RS, Sofka. CM. “Percutaneous ultrasound – guided injections in the musculoskeletal”, Ultrasound 2003 Mar; 19(1) 3-12

3. Del Cura JL, “ Ultrasound guided therapeutic procedures in the musculoskeletal system”, Curr probl Diagn Radiol 2008 37: 203-218

4. Genovese MC.” Joint and soft-tissue injection. A useful adjuvant to systemic and local treatment”. Postgrad Med 1998;103:125-34.

5. Owen DS. “Aspiration and injection of joints and soft tissues”. Kelley WN. Textbook of rheumatology. 5th ed. Philadelphia: Saunders, 1997:591-608.