Chụp động mạch chi trên là chụp có thuốc đối quang i-ốt để hiện hình được toàn bộ động mạch từ động mạch dưới đòn, động mạch cánh tay, động mạch khu u, động mạch quay trụ tới các động mạch vùng bàn ngón tay.

- Các bệnh bẩm sinh và mắc phải của động mạch chi trên: động mạch dưới đòn, động mạch cánh tay, động mạch khu u, động mạch quay trụ tới các động mạch vùng bàn ngón tay 

- Di dạng mạch vùng chi trên

 - Chấn thương vùng chi trên nghi có tổn thương mạch máu

 - Kiểm tra cầu nối

 - Chụp mạch để phục vụ cho điện quang can thiệp

- Không có chống chỉ định tuyệt đối 

- Chống chỉ định tương đối trong trường hợp có rối loạn đông máu, suy thận, có tiền sử dị ứng rõ ràng với thuốc đối quang i-ốt, phụ nữ có thai

1. Người thực hiện

 - Bác sỹ chuyên khoa

 - Bác sỹ phụ trợ

- Kỹ thuật viên điện quang 

- Điều dưỡng

 - Bác sỹ, kỹ thuật viên gây mê (nếu người bệnhkhông thể hợp tác)

 2. Phương tiện

 - Máy chụp mạch số hóa xóa nền (DSA)

 - Máy bơm điện chuyên dụng

 - Phim, máy in phim, hệ thống lưu trữ hình ảnh

 - Bộ áo chì, tạp dề, che chắn tia X 3. Thuốc

 - Thuốc gây tê tại chỗ

 - Thuốc gây mê toàn thân (nếu có chỉ định gây mê)

 - Thuốc chống đông 

- Thuốc trung hòa thuốc chống đông

 - Thuốc đối quang i ốt tan trong nước

 - Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc

 4.  Vật tư y tế thông thường 

- Bơm tiêm 5; 10, và 20ml

 - Bơm tiêm dành cho máy bơm điện

 - Nước cất hoặc nước muối sinh lý 

- Găng tay, áo, mũ, khẩu trang phẫu thuật 

- Bộ dụng cụ can thiệp vô trùng: dao, kéo, kẹp, 4 bát kim loại, khay quả đậu, khay đựng dụng cụ

 - Bông, gạc, băng dính phẫu thuật. 

- Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang. 

5. Vật tư y tế đặc biệt 

 - Kim chọc động mạch 

- Bộ vào lòng mạch cỡ 5-6F

 - Dây dẫn tiêu chuẩn 0.035 inch

 - Ống thông chụp mạch cỡ 4-5F

 - Vi ống thông 2-3F nếu cần chụp siêu chọn lọc

 - Vi dây dẫn 0.014-0.018inch

 - Bộ dây nối chữ Y 738

 - Khóa 3 chạc 

- Bộ dụng cụ đóng đường vào lòng mạch.

 6. Người bệnh

 - Người bệnh được giải thích kỹ về thủ thuật để phối hợp với thầy thuốc. 

- Cần nhịn ăn, uống trước 6giờ. Có thể uống không quá 50ml nước.

 - Tại phòng can thiệp: người bệnh nằm ngửa, lắp máy theo dõi nhịp thở, mạch, huyết áp, điện tâm đồ, SpO2. Sát trùng da sau đó phủ khăn phủ vô khuẩn có lỗ. 

- Người bệnh quá kích thích, không nằm yên: cần cho thuốc an thần… 

7. Phiếu xét nghiệm

 - Hồ sơ bệnh án điều trị nội trú 

- Có phiếu chỉ định thực hiện thủ thuật đã được thông qua 

- Phim ảnh chụp X quang, CLVT, CHT (nếu có)

1. Phương pháp vô cảm 

 Để người bệnh nằm ngửa trên bàn chụp, đặt đường truyền tĩnh mạch (thường dùng huyết thanh m n đ ng trương 0,9%). Thường gây tê tại chỗ, có thể tiêm thuốc tiền mê trong những trường hợp ngoại lệ như trẻ nhỏ (dưới 5 tuổi) chưa có ý thức cộng tác hoặc quá kích động sợ hãi cần gây mê toàn thân khi làm thủ thuật 

2. Chọn kỹ thuật sử dụng và đƣờng vào của ống thông 

- Thường sử dụng kỹ thuật Seldinger ngược dòng đường vào của ống thông từ động mạch đùi.

 - Đôi khi có thể sử dụng kỹ thuật chọc trực tiếp xuôi dòng đường vào từ động mạch nách, động mạch cánh tay. 

3. Tiến hành kỹ thuật 

- Sát khuẩn và gây tê tại chỗ 

- Chọc kim và đặt ống vào lòng mạch 

- Để chụp động mạch dưới đòn và động mạch nách: Luồn ống thông 5F tới gốc động mạch dưới đòn bơm thuốc

 - Để chụp động mạch cánh tay, động mạch khủy và động mạch quay: Luồn ống thông sâu hơn tới gần động mạch thăm khám bơm thuốc 

- Bơm thuốc đối quang i-ốt: Thể tích thuốc và tốc độ bơm thay đổi tùy cách thức chụp từng đoạn hay chụp đuổi thuốc “Bolus tracing”: Thể tích bơm có thể 30ml thuốc đối quang i-ốt, tốc độ 6ml/s, áp lực 500 PSI đối với Bolus tracing, ho c 12ml với tốc độ 5ml/s, áp lực 500PSI. 739

 - Với trường hợp chọc trực tiếp: Chọc kim xuôi dòng từ động mạch nách ho c động mạch cánh tay rồi tiến hành bơm thuốc như trên. 

- Sau khi chụp đạt yêu cầu, rút ống thông ra khỏi lòng mạch, đè ép bằng tay trực tiếp lên chỗ chọc kim khoảng 15 phút để cầm máu, sau đó băng ép trong 6 giờ ho c dùng dụng cụ đóng lòng động mạch.

V. NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ
- Hình ảnh hiển thị rõ các cấu trúc giải phẫu của động mạch chi trên từ ĐM dưới đòn đến ĐM nách, ĐM cánh tay, ĐM quay – trụ và bàn tay.
- Phát hiện được tổn thương nếu có. 
 

1. Trong khi làm thủ thuật

 - Do thủ thuật: rách động mạch gây chảy máu, hoặc bóc tách động mạch tại vị trí chọc, XỬ TRÍ: ngừng thủ thuật, đè ép b ng tay và băng lại theo dõi. Chuyển chọc đường vào bên đối diện 

- Trường hợp nghi tắc động mạch do máu cục hay thuyên tắc do bong các mảng xơ vữa (hiếm gặp) cần có khám xét kịp thời để XỬ TRÍ của bác sĩ chuyên khoa. Có thể bơm thuốc tiêu sợi huyết hoặc lấy huyết khối bằng can thiệp 

- Đứt gãy ống thông hoặc dây dẫn trong lòng mạch: Dùng dụng cụ lấy ra b ng can thiệp nội mạch hoặc phẫu thuật. 

- Do thuốc cản quang: xem thêm quy trình Chẩn đoán và xử trí tai biến thuốc đối quang.

 2. Sau khi tiến hành kỹ thuật 

- chỗ ống thông có thể chảy máu hoặc có máu tụ cần băng ép lại và tiếp tục nằm bất động đến khi ngừng chảy máu 

- Trường hợp xảy ra phồng hoặc thông động tĩnh mạch (hiếm gặp) có thể xử lí b ng can thiệp nội mạch hoặc ngoại khoa. 

- Trường hợp có biểu hiện nhiễm trùng sau làm thủ thuật cần cho kháng sinh để điều trị