Chụp động mạch tử cung là chụp có thuốc đối quang i-ốt để hiện ảnh được hệ thống mạch tử cung. Động mạch tử cung xuất phát từ động mạch chậu trong hai bên.

- Đánh giá cấp máu khối u tử cung 

- Nghi ngờ dị dạng mạch tử cung

- Chảy máu kéo dài sau đẻ 

- Các bệnh lý chấn thương tử cung nghi có tổn thương mạch 

- Chụp mạch để phục vụ cho điện quang can thiệp 

- Chụp mạch tử cung để chuẩn bị ghép tử cung

- Không có chống chỉ định tuyệt đối 

- Chống chỉ định tương đối trong trường hợp có rối loạn đông máu, suy thận, có tiền sử dị ứng rõ ràng với thuốc đối quang i-ốt, phụ nữ có thai

1. Người thực hiện 

- Bác sỹ chuyên khoa 

- Bác sỹ phụ trợ 

- Kỹ thuật viên điện quang 

- Điều dưỡng 

- Bác sỹ, kỹ thuật viên gây mê (nếu người bệnh không thể hợp tác) 

2. Phương tiện 

- Máy chụp mạch số hóa xóa nền (DSA) 

- Máy bơm điện chuyên dụng 

- Phim, máy in phim, hệ thống lưu trữ hình ảnh 

- Bộ áo chì, tạp dề, che chắn tia X 

3. Thuốc 

- Thuốc gây tê tại chỗ 

- Thuốc tiền mê và gây mê toàn thân (nếu có chỉ định gây mê) 

- Thuốc chống đông 

- Thuốc trung hòa thuốc chống đông

- Thuốc đối quang i ốt tan trong nước 

- Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc 

4. Vật tư y tế thông thường

- Bơm tiêm 1; 3; 5;10, và 20ml 

- Bơm tiêm dành cho máy bơm điện

- Nước cất ho c nước muối sinh lý 

- Găng tay, áo, mũ, khẩu trang phẫu thuật 

- Bộ dụng cụ can thiệp vô trùng: dao, kéo, kẹp, 4 bát kim loại, khay quả đậu, khay đựng dụng cụ 

- Bông, gạc, băng dính phẫu thuật.

- Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang. 775 

5. Vật tư y tế đặc biệ

- Kim chọc động mạch 

- Bộ vào lòng mạch cỡ 5-6F 

- Dây dẫn tiêu chuẩn 0.035inch 

- Ống thông chụp mạch cỡ 4-5F 

- Vi ống thông 2-3F 

- Vi dây dẫn 0.014-0.018inch 

- Bộ dây nối chữ Y 

- Khóa ba chạc

- Bộ dụng cụ đóng đường vào lòng mạch. 

6. Người bệnh

- Người bệnh được giải thích kỹ về thủ thuật để phối hợp với thầy thuốc. 

- Cần nhịn ăn, uống trước 6 giờ. Có thể uống không quá 50ml nước. 

- Tại phòng can thiệp: người bệnh nằm ngửa, lắp máy theo dõi nhịp thở, mạch, huyết áp, điện tâm đồ, SpO2. Sát trùng da sau đó phủ khăn phủ vô khuẩn có lỗ. 

- Người bệnh quá kích thích, không nằm yên: cần cho thuốc an thần… 

7. Phiếu xét nghiệm 

- Hồ sơ bệnh án điều trị nội trú 

- Có phiếu chỉ định thực hiện thủ thuật đã được thông qua 

- Phim ảnh chụp X quang, CLVT, CHT (nếu có).

1. Phương pháp vô cảm 

- Để người bệnh nằm ngửa trên bàn chụp, đ t đường truyền tĩnh mạch (thường dùng huyết thanh mặn đẳng trương 0,9%). 

- Thường gây tê tại chỗ, có thể tiêm thuốc tiền mê trong những trường hợp ngoại lệ như trẻ nhỏ (dưới 5 tuổi) chưa có ý thức cộng tác hoặc quá kích động sợ hãi cần gây mê toàn thân khi làm thủ thuật 

2. Chọn kỹ thuật sử dụng và đường vào của ống thông 

- Sử dụng kỹ thuật Seldinger đường vào của ống thông có thể là: từ động mạch đùi, động mạch nách, động mạch cánh tay, và động mạch quay. 

- Thông thường hầu hết là từ động mạch đùi, trừ khi đường vào này không làm được mới sử dụng các đường vào khác 

- Đôi khi có thể chọc động mạch đùi 2 bên: 

- Đường vào bên phải để tiến hành chụp động mạch tử cung bên trái

- Đường vào bên trái để tiến hành chụp động mạch tử cung bên phải 

- Thông thường hầu hết là từ động mạch đùi, trừ khi đường vào này không làm được mới sử dụng các đường vào khác từ động mạch nách, động mạch cánh tay hoặc động mạch quay. 

3. Chụp động mạch chẩn đoán 

- Sát khuẩn và gây tê chỗ chọc 

- Chọc kim và đặt ống vào lòng mạch 

- Chụp chọn lọc động mạch tử cung: Luồn ống thông Cobra tới động mạch chậu trong rồi chọn lọc vào động mạch tử cung, tiến hành bơm thuốc với tốc độ 4ml/s, thể tích 12-16 ml, bơm dưới áp lực cáo 500PSI. 

- Xêri phim chụp tập trung hướng thẳng trước-sau vùng tiểu khung lấy các thì động mạch, nhu mô và tĩnh mạch. Có thể tiến hành chụp tư thế chếch 45 độ. 

- Đôi khi cần chụp siêu chọn lọc: cần luồn vi ống thông chọn lọc các nhánh động mạch tử cung.

- Sau khi chụp đạt yêu cầu, rút ống thông và ống đặt lòng mạch rồi đè ép bằng tay trực tiếp lên chỗ chọc kim khoảng 15 phút để cầm máu, sau đó băng ép trong 6 giờ ho c dùng dụng cụ đóng lòng mạch.

V. NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ 

- Hình ảnh hiển thị rõ các cấu trúc giải phẫu của hệ thống động mạch tử cung. 

- Phát hiện được tổn thương nếu có

1. Trong khi làm thủ thuật 

- Do thủ thuật: rách động mạch gây chảy máu, ho c bóc tách động mạch tại vị trí chọc, xử trí bằng cách ngừng thủ thuật, đè ép bằng tay và băng lại theo dõi. Chuyển chọc đường vào bên đối diện 

- Co thắt mạch: theo dõi chờ 10-15 phút ho c có thể dùng thuốc giãn mạch chọn lọc 

- Trường hợp nghi tắc động mạch do máu cục hay thuyên tắc do bong các mảng xơ vữa (hiếm gặp) cần có khám xét kịp thời để xử trí của bác sĩ chuyên khoa. 

- Đứt gãy ống thông hoặc dây dẫn trong lòng mạch: Dùng dụng cụ chuyên biệt lấy qua đường can thiệp nội mạch hoặc phẫu thuật 

- Do thuốc đối quang: xem thêm quy trình Chẩn đoán và xử trí tai biến thuốc đối quang. 

2. Sau khi tiến hành kỹ thuật 

- chỗ ống thông có thể chảy máu ho c có máu tụ cần băng ép lại và tiếp tục nằm bất động đến khi ngừng chảy máu 

- Trường hợp xảy ra phồng ho c thông động tĩnh mạch (hiếm gặp) có thể xử lí bằng can thiệp nội mạch hoặc ngoại khoa. 

- Trường hợp có biểu hiện nhiễm trùng sau làm thủ thuật cần cho kháng sinh để điều trị.