Chụp mạch và gây tắc mạch trực tiếp qua da là phương pháp can thiệp điều trị các bệnh lý dị dạng mạch máu ở ngoại biên, có thể áp dụng riêng lẻ hoặc phối hợp với các kỹ thuật gây tắc mạch truyền thống. Phương pháp này được thực hiện b ng cách chọc kim vào vào ổ dị dạng tĩnh mạch, sau đó chụp mạch bằng thuốc đối quang để đánh giá tình trạng huyết động của tổn thương và cuối cùng là bơm thuốc gây tắc mạch.

Dị dạng tĩnh mạch (venous malformation) có lưu lượng dòng chảy thấp

- Viêm, nhiễm trùng, hoại tử da và phần mềm vùng dự kiến chọc trực tiếp

 - Dị ứng thuốc đối quang I-ốt 

- Rối loạn đông máu nặng và mất kiểm soát (Prothrombin <60%, INR > 1.5, số lượng tiểu cầu < 50 G/l)

1. Người thực hiện

 - Bác sỹ chuyên khoa điện quang can thiệp

 - Bác sỹ phụ

 - Kỹ thuật viên điện quang

 - Điều dưỡng

 - Bác sỹ, kỹ thuật viên gây mê (nếu người bệnhkhông thể hợp tác) 

2. Phương tiện

 - Máy chụp mạch số hóa xóa nền (DSA)

 - Máy bơm điện chuyên dụng

 - Phim, máy in phim, hệ thống lưu trữ hình ảnh

 - Bộ áo chì, tạp dề, che chắn tia X

 3. Thuốc

 - Thuốc gây tê tại chỗ

 - Thuốc gây mê toàn thân (nếu có chỉ định gây mê) 

- Thuốc chống đông

 - Thuốc trung hòa thuốc chống đông 

- Thuốc đối quang I-ốt tan trong nước

 - Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc 

4. Vật tư y tế thông thường 

- Bơm tiêm 3; 5; 10ml

 - Bơm tiêm dành cho máy bơm điện

 - Nước cất ho c nước muối sinh lý 

- Găng tay, áo, mũ, khẩu trang phẫu thuật 1042

 - Bộ dụng cụ can thiệp vô trùng: dao, kéo, kẹp, 4 bát kim loại, khay quả đậu, khay đựng dụng cụ 

- Bông, gạc, băng dính phẫu thuật. 

- Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang.

 5. Vật tư y tế

 đặc biệt - Kim chọc mạch 

- Dây nối bơm thuốc

 - Băng áp lực 

6. Vật liệu gây tắc mạch

 - Xốp sinh học (Gelfoam) 

- Hạt nhựa tổng hợp (PVA) 

- Keo sinh học (Histoacryl, Onyx...) 

- Cồn tuyệt đối (Ethanol)

 - Vòng xoắn kim loại các cỡ (coils) 

7. Người bệnh

 - Người bệnh được giải thích kỹ về thủ thuật để phổi hợp với thầy thuốc. 

- Cần nhịn ăn, uống trước 6giờ. Có thể uống không quá 50ml nước.

 - Tại phòng can thiệp: người bệnh nằm ngửa, lắp máy theo dõi nhịp thở, mạch, huyết áp, điện tâm đồ, SpO2. Sát trùng da sau đó phủ khăn phủ vô khuẩn có lỗ. 

- Người bệnh quá kích thích, không n m yên: cần cho thuốc an thần…

 8. Phiếu xét nghiệm

 - Hồ sơ bệnh án điều trị nội trú

 - Có phiếu chỉ định thực hiện thủ thuật đã được thông qua

 - Phim ảnh chụp X quang, CLVT, CHT (nếu có).

1. Mở đường vào lòng mạch

 - Gây tê tại chỗ. 

- Dùng kim chọc có kích thước phù hợp chọc vào tổn thương. - 

Có thể dưới hướng dẫn siêu âm và/ho c DSA. 

2. Chụp mạch đánh giá tổn thương

 - Kết nối kim chọc với dây nố

i - Tiến hành chụp hệ thống mạch đánh giá tình trạng huyết động của tổn thương và mạch lân cận. 1043 

3. Can thiệp điều trị 

- Tùy theo đặc điểm hình thái và tính chất huyết động của tổn thương để quyết định lựa chọn vật liệu gây tắc mạch: vòng xoắn kim loại (Coil), keo sinh học (nBCA, Onyx), chất gây xơ (Thromboject) hay Ethanol.

 - Đưa vật liệu tắc mạch vào trong tổn thương để nút mạch

. - Trong trường hợp vật liệu tắc mạch là dung dịch lỏng (keo sinh học) mà tổn thương có lưu lượng dòng chảy lớn, có tĩnh mạch dẫn lưu thì cần kết hợp Garo tĩnh mạch phía trên tổn thương (gốc chi).

 4. Đánh giá sau can thiệp 

- Chụp mạch đánh giá sự lưu thông sau khi tái thông. 

- Đóng đường vào lòng mạch, kết thúc thủ thuật.

V. NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ
- Kêt quả thành công khi toàn bộ các ổ dị dạng bị loại bỏ ra ngoài vòng tuần hoàn, không còn tín hiệu dòng chảy.
- Các nhánh động mạch cấp máu vùng hạ lưu và tĩnh mạch dẫn lưu còn lưu thông bình thường 
 

Tùy theo vật liệu tắc mạch được lựa chọn mà có thể có những biến chứng khác nhau

 - Tắc mạch ngọn chi: thường gặp do vật liệu tắc mạch là vòng xoắn kim loại, lưu lượng dòng chảy lớn, đẩy trôi vật liệu tắc mạch xuống ngọn chi. Tùy theo mức độ tắc mạch mà có chiến lược xử trí. Thường chỉ điều trị nội khoa.

 - Viêm da hoại tử do thiếu máu tại chỗ: thường gặp đối với vật liệu tắc mạch là Ethanol, keo sinh học do tắc mạch tại chỗ. Điều trị nội khoa, chăm sóc tại chỗ. Hội chẩn chuyên khoa (da liễu, ngoại khoa) trong trường hợp viêm da hoại tử lan tỏa, áp xe.

 - Tụ máu tại vị trí mở đường vào lòng mạch: băng ép cầm máu.

 - Dị ứng thuốc đối quang: XỬ TRÍ theo phác đồ chống dị ứng/sốc