-Trong các biện pháp điều trị ngộ độc, kiềm hóa nước tiểu đào thải độc chất ra khỏi cơ thể là một trong các biện pháp quan trọng và nhiều ý nghĩa

-Cơ chế:

+ Tăng đào thải các acid yếu qua nước tiểu. 

+ Giữ các acid yếu ở trạng thái ion hóa. 

+ Hạn chế tái hấp thu tại ống thận. 

Kết quả là tăng đào thải các chất độc là acid yếu ra ngoài cơ thể qua đường thận quá đó giảm nồng độ các chất trên trong máu

Trong các trường hợp ngộ độc các chất có tính chất acid yếu như sau:

-Phenobarbital (gardenal) hoặc các thuốc khác trong nhóm barbiturate 

-Các thuốc điều trị chống loạn nhịp nhóm I và các thuốc chẹn kênh natri nhanh khác: lidocain…

-Thuốc chống trầm cảm ba vòng: amitriptylin…

-Thuốc kháng histamin

-Ngộ độc cocain

-Salicylate (aspirin)

-Chlopropamide

-Thuốc diệt cỏ nhóm Chlorophenô xy

-Một số sulfonamide

-Methotrexate

-Muối flo

-Diflinisal

-Suy thận thiểu niệu hoặc vô niệu

-Suy tim hoặc các bệnh lý mạch vành từ trước. 

-Quá tải dịch, phù phổi cấp

-Bệnh lý tắc mạch não (đột quỵ não thể nhồi máu) hoặc co thắt mạch não từ trước: xuất huyết dưới nhện giai đoạn co mạch

-Rối loạn điện giải nặng: hạ kali và hạ canxi máu

1. Người thực hiện

-1 bác sỹ chuyên ngành hồi sức - chống độc: ra chỉ định và tính toán thể tích dịch kiềm hóa theo cân nặng và mức độ bệnh. 

Theo dõi trong và khi kết thúc điều trị và xử trí tai biến nếu có

-1 điều dưỡng thực hiện việc pha, truyền thuốc và theo dõi người bệnh trong quá trình điều trị. 

2. Phương tiện

Chuẩn bị dung dịch Natri Bicarbonate (NaHCO3) 0,1- 0,15 mEq/mL

-Cách 1: Pha 100 - 150 mEq NaHCO3 nguyên chất trong 1 lít glucose 5%. 

-Cách 2: Dùng dung dịch có sẵn 1000 ml dung dịch NaHCO3 1, 4% tương đương nồng độ 0,16 mEq NaHCO3/lít. 

+ Nếu người bệnh cần hạn chế dịch có thể dùng dung dịch NaHCO3 nồng độ 8, 4% với tổng lượng dự kiến 2 - 3 mEq/kg cân nặng

-Máy truyền dịch: đảm bảo truyền NaHCO3 đúng theo yêu cầu tốc độ truyền. 

-Các vật tư tiêu hao khác (chi tiết từng gói xin xem thêm trong phần phụ lục)

+ Gói dụng cụ tiêu hao

+ Gói dụng cụ rửa tay, sát khuẩn

+ Bộ dụng cụ tiêm truyền vô khuẩn

+ Bộ dụng cụ, thuốc cấp cứu khi làm thủ thuật: 1 xe cấp cứu gồm

+ Dụng cụ, máy theo dõi

3. Người bệnh

-Giải thích lý do và quy trình tiến hành kiềm hóa cho người nhà người bệnh hoặc trực tiếp cho người bệnh nếu người bệnh còn tỉnh táo

-Xét nghiệm trước khi tiến hành kiềm hóa:

+Điện giải đồ (Na, K, Ca) và ure/creatinin

+Đường máu

+Tình trạng toan - kiềm máu (khí máu động mạch)

+pH nước tiểu

-Đặt đường truyền tĩnh mạch

-Đặt sonde bàng quang nếu cần

-Điều chỉnh tình trạng hạ kali máu trước khi tiến hành kiềm hóa (nếu có). 

4. Hồ sơ bệnh án

-Bác sỹ ghi chép hồ sơ lý do và chỉ định kiềm hóa nước tiểu. 

- Ghi chép đầy đủ trong hồ sơ loại dịch (dịch pha hay dịch có sắn) và số lượng sử dụng

5. Kiểm tra: hồ sơ, người bệnh và các xét nghiệm. 

-Chỉ tiến hành khi đã chuẩn bị đầy đủ các xét nghiệm và người bệnh đồng ý

6. Thực hiện kỹ thuật

-Dùng dung dịch 0,1-0,15 mEq/mL hoặc NaHCO3 1, 4%: số lượng 1000 ml

+ Truyền tĩnh mạch bằng máy truyền dịch với tốc độ 150 ml/giờ hoặc 15-22 mEq/giờ. 

+ Không vượt quá 1 mEq/Kg/giờ. Tổng thời gian truyền trung bình 6-8 giờ

-Dùng dung dịch đậm đặc 8, 4% khi NGƯỜI BỆNH có quá tải dịch:

Dùng 100 - 150 ml tương tương 100 - 150 mEq, truyền qua máy truyền dịch, tốc độ truyền 15-20 ml/giờ, tổng thời gian truyền trung bình 6-8 giờ

-Trẻ em: tổng liều 1 mEq/kg, truyền bằng máy truyền dịch, truyền trong thời gian 6-8 giờ

-Nhắc lại liều ban đầu khi còn chỉ định kiềm hóa và pH nước tiểu giảm dưới 7,5 và không có chống chỉ định của kiềm hóa đã trình bày ở trên. 

-Kiềm hóa máu quá mức: pH máu tăng quá 7, 6. Cách xử trí: dừng truyền NaHCO3, truyền dịch thông thường đến khi khí máu về bình thường. 

-Hạ kali máu: kiềm máu sẽ đưa kali vào trong tế bào, đặc biệt nghiêm trọng ở những người bệnh hạ kali trước đó: Bù kali đường tĩnh mạch theo phác đồ bù kali

-Giảm canxi máu: cơn tetani, thường nhẹ và không có biến chứng khác: bù canxi

-Co thắt mạch vành: tăng nguy cơ ở người bệnh hẹp mạch vành trước đó. 

Xử trí: dừng truyền, cho thuốc giãn mạch vành (nitromint uống, ngậm, nitroglycerin truyền tĩnh mạch)

-Co thắt mạch não: có thể xảy ra nếu kiềm hóa máu quá mức. Cho thuốc giãn mạch não: nimodipine uống hoặc truyền tĩnh mạch

1. T. Proudfoot, E. P. Krenzelok and J. A. Vale (2004). Position Paper on Urine Alkalinization. Clinical Tô xycology, 42: 1 - 26

2. L. F Prescott, M. Balali - Mood, J. A. j. H Critchley, A. F. Johnstone and A. T. Proudfoot (1983). Diuresis or urine alkalization in salicylate poisoning. Bristist Medical Journal. 285(6352): 1383 -1386

3. Steven A. Seifert (2008). Elimination enhancement. Medical tô xycology.78: 269 – 279

4. Frank Daly, Mike Cadogan, Mark Little (2011). Tô xycology handbook. Enhanced elimination.24 - 29.