Hệ thống thông tin Sức khỏe Việt

Tụ mủ dưới màng cứng là ổ mủ nằm trong khoang dưới màng cứng và ngoài nhu mô não. Nguồn gốc của tụ mủ dưới màng cứng có thể là viêm xoang hoặc viêm xương chũm, trong phần lớn các trường hợp là do viêm xoang trán. Các nguyên nhân khác gồm có chấn thương trước đây có tụ máu dưới màng cứng bị bội nhiễm, sau phẫu thuật mở hộp sọ, hoặc biến chứng của viêm màng não. Người bệnh có thể biểu hiện sốt, đau đầu, các cơn động kinh, và thiếu sót thần kinh cục bộ. Tụ mủ dưới màng cứng là cấp cứu ngoại khoa và thường yêu cầu can thiệp phẫu thuật thần kinh.

Chỉ định điều trị

- Khi chụp cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ có tụ mủ dưới màng cứng có hoặc và dị vật tại ổ mủ.
- Tri giác người bệnh xấu dần
- Xuất hiện các dấu hiệu thần kinh khu trú
- Tụ mủ tăng dần kích thước trên các phim chụp kiểm tra
- Điều trị kháng sinh không hiệu quả

Chống chỉ định

- Tình trạng người bệnh quá nặng: Glasgow 3 điểm, giãn hết đồng tử, sốc nhiễm trùng nhiễm độc....
- Chống chỉ định tương đối: Người bệnh già yếu, có bệnh mạn tính toàn thân phối hợp: suy tim, tâm phế mạn, suy thận...

Chuẩn bị

1. Người thực hiện
- Bác sĩ gồm 3 bác sĩ: 1 phẫu thuật viên chính, 2 bác sĩ phụ
- Điều dưỡng gồm 2 điều dưỡng: 1 điều dưỡng chuẩn bị bàn dụng cụ và phục vụ dụng cụ cho phẫu thuật viên, 1 điều dưỡng chạy ngoài phục vụ dụng cụ cho điều dưỡng kia.
2. Người bệnh: được cạo tóc, vệ sinh sạch sẽ. Kiểm tra đúng tên, tuổi, vị trí mổ (trái/ phải) phù hợp với tổn thương hình ảnh học.
- Hồ sơ bệnh án đầy đủ phần hành chính, Phần chuyên môn cụ thể, đủ về triệu chứng, diễn biến, tiền sử, các cách đã điều trị, đã thực hiện, các xét nghiệm, giải thích rõ cho gia đình và có viết cam kết mổ.
3. Phương tiện
- Bộ dụng cụ mở sọ thông thường: dao, khoan sọ, cưa sọ, currette, kéo, panh, phẫu tích có răng và không răng, van vén não mềm, máy hút, dao điện, đốt điện lưỡng cực.
- Vật tư tiêu hao gồm: 100 gạc con, 20 gói bông sọ, 3 sợi chỉ prolene 4.0, 4 sợi chỉ Vicryl 2.0, 1 gói surgicel, 1 gói spongel, 1 gói sáp sọ.
4. Dự kiến thời gian phẫu thuật: 90 phút

Các bước tiến hành

1. Tư thế: Tùy thuộc vào vị trí tổn thương
2. Vô cảm: Gây mê nội khí quản
3. Kỹ thuật
- Kiểm tra hồ sơ: 10 phút đảm bảo đủ các đề mục
- Kiểm tra người bệnh: kiểm tra đúng tên tuổi, công tác chuẩn bị mổ: 5 phút
- Bước 1: Sau khi gây mê, đầu người bệnh được cố định trên bàn mổ, mở sọ theo vị trí của tụ mủ dưới màng cứng.
- Bước 2: Mở màng cứng để tháo mủ ra bằng cách bơm nước vào theo nhiều hướng khác nhau. Lấy mủ làm xét nghiệm vi sinh. Đặt một ống dẫn lưu vào ổ mủ khu trú.
- Cầm máu bằng dao điện, hoặc đốt điện lưỡng cực
- Khâu lại kín màng não, nếu màng não căng có thể vá trùng màng não bằng cân cơ thái dương và treo màng não.
- Đặt một dẫn lưu ngoài màng cứng. Đặt lại nắp xương sọ, cố định xương sọ, và khâu da đầu một lớp.
- Dùng kháng sinh mạnh kéo dài sau mổ.

Tai biến và xử trí

1. Theo dõi
- Tình trạng toàn thân: Thở, mạch, huyết áp
- Tình trạng thần kinh: tri giác, dấu hiệu thần kinh khu trú, các dấu hiệu viêm màng não.
- Chảy máu vết mổ
- Dẫn lưu
- Chụp cắt lớp vi tính kiểm tra sau mổ và sau trước khi rút dẫn lưu.
2. Xử trí tai biến
- Phù não: Hồi sức và điều trị nội khoa
- Chảy máu sau mổ: Mổ lại để cầm máu
- Tụ mủ dưới màng cứng tái phát: mổ lại.
- Nhiễm trùng huyết, viêm màng não.
- Rò dịch não tủy qua vết mổ : mổ vá rò